Wie weleens op de verpakkingslabels van voedingsmiddelen kijkt, zal daar misschien al eens ‘polyolen’ zien staan hebben. Maar wat zijn polyolen precies? In dit artikel vertellen we je alles over deze koolhydraten die nauwelijks door ons lichaam worden opgenomen.
Wat zijn polyolen?
Polyolen zijn zoetstoffen die van nature voorkomen in groente, fruit, planten en gefermenteerde voedingsmiddelen. Door de molecuulstructuur, die lijkt op die van koolhydraten en alcohol, staan ze ook wel bekend als suikeralcoholen. Ze hebben een lagere zoetkracht dan suiker en bevatten veel minder calorieën. Daarnaast worden de koolhydraten niet of nauwelijks door het lichaam opgenomen.
Polyolen kunnen op natuurlijke of synthetische wijze uit verschillende bronnen worden verkregen. Neem bijvoorbeeld xylitol, het polyol dat via natuurlijke extractie wordt verkregen uit de bast van de berkenboom. Of erythritol, een polyol dat door de natuurlijke fermentatie van glucose uit maïs wordt gewonnen.
Daarnaast kunnen polyolen ook op synthetisch wijze worden geproduceerd. Een voorbeeld hiervan is maltitol, een zoetstof die voorkomt in de natuur maar vanwege de beschikbaarheid vaak op chemische wijze wordt geproduceerd.1
Waarom worden polyolen toegevoegd aan voedingsmiddelen?
Polyolen worden om verschillende redenen aan voedingsmiddelen toegevoegd. Allereerst dienen ze als suikervervangers. Polyolen hebben een zoete smaak maar leveren minder calorieën dan suiker. Dit maakt producten gezoet met polyolen aantrekkelijk voor mensen die letten op hun calorie-inname of die een dieet volgen waarbij ze de hoeveelheid suiker en koolhydraten willen verminderen.
Een ander voordeel is dat polyolen bijdragen aan de smaak en structuur van voedingsmiddelen. Zo wordt isomalt, vanwege de positieve bakeigenschappen, veel gebruikt door bakkers. De zoetstof breekt minder snel af bij hoge tempraturen en geeft een mooie glans aan het eindproduct.1,3
Welke soorten polyolen zijn er?
Hieronder vind je een overzicht met polyolen die op dit moment op de markt beschikbaar zijn met bijbehorende zoetkracht en hoeveelheid calorieën per gram (suiker bevat 4 kcal per gram). 1
| Polyol | Zoetkracht t.o.v. suiker | kcal / gram |
|---|---|---|
| Sorbitol | 0,5 | 2,4 kcal / gram |
| Mannitol | 0,7 | 2,4 kcal / gram |
| Maltitol | 0,8 | 2,4 kcal / gram |
| Isomalt | 0,5 | 2,4 kcal / gram |
| Lactitol | 0,4 | 2,4 kcal / gram |
| Xylitol | 0,5 | 2,4 kcal / gram |
| Erythritol | 0,75 | 0 kcal / gram |
Zijn polyolen gezonder dan suiker?
Polyolen hebben een lagere zoetkracht dan suiker, maar ze bevatten ook minder calorieën dan suiker (2,4 kcal/g ten opzichte van 4 kcal/g). Bovendien worden de koolhydraten uit polyolen niet of nauwelijks door het lichaam opgenomen. Dit maakt producten gezoet met polyolen aantrekkelijk voor mensen die hun inname van suiker en/of calorieën willen verminderen, maar toch willen blijven genieten van zoet. De groep polyolen kent één uitzondering: erythritol. Erythritol bevat in tegenstelling tot de andere polyolen namelijk 0 calorieën en geen opneembare koolhydraten.
Polyolen worden slechts gedeeltelijk door het lichaam opgenomen waardoor ze een lagere glycemische index hebben dan suiker. Dit betekent dat ze de bloedsuikerspiegel minder snel doen stijgen. Of in het geval van erythritol: niet doet stijgen. Deze eigenschap is niet alleen gunstig voor mensen met diabetes, maar eigenlijk voor iedereen. Schommelingen in de bloedsuikerspiegel hebben namelijk een nadelig effect op de algehele gezondheid.
In tegenstelling tot suiker worden polyolen niet of minder snel afgebroken door bacteriën in de mond. Dit heeft een gunstig effect op de mondgezondheid en voorkomt risico op tandcariës (gaatjes).
Het is wel belangrijk om te weten dat overmatige consumptie van polyolen bij sommige mensen spijsverteringsproblemen kan veroorzaken, zoals een laxerend effect. Daarom is het belangrijk om polyolen met mate te consumeren.1,2
Polyolen en een koolhydraatarm dieet
Goed om te weten is dat polyolen in de voedingswaardentabel vermeld worden als koolhydraten. Omdat ze niet of gedeeltelijk door het lichaam worden opgenomen en onveranderd via de ontlasting worden uitgescheiden, vallen ze onder de categorie 'onverteerbare koolhydraten'.
Hierdoor worden polyolen niet meegeteld bij het berekenen van de totale koolhydraten in een product. Ze mogen worden afgetrokken van het totaal. Dit is vooral van belang voor mensen die hun koolhydraatinname in de gaten moeten of willen houden.4
Polyolen en het FODMAP-dieet
Polyolen worden slechts gedeeltelijk door het lichaam verteerd. Ze worden opgenomen in de dunne darm, maar dit gebeurt langzamer dan bij andere koolhydraten. De meeste polyolen komen uiteindelijk onveranderd in de dikke darm terecht, waar ze worden gefermenteerd door darmbacteriën. Tijdens dit fermentatieproces kunnen gassen worden geproduceerd, wat kan leiden tot een opgeblazen gevoel en winderigheid. Dit gebeurt vooral bij mensen die gevoelig zijn voor FODMAP's (Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden, Monosachariden en/of Polyolen).
Tijdens het FODMAP-dieet worden polyolen voor een bepaalde tijd geëlimineerd. Na deze eliminatiefase worden polyolen geleidelijk opnieuw geïntroduceerd om te bepalen of ze goed verdragen worden.5
Kunnen polyolen bijwerkingen geven?
De meeste polyolen hebben een ‘niet-gespecificeerde’ Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI), wat verwijst naar de hoeveelheid die dagelijks veilig geconsumeerd kan worden.6 Na grondige evaluaties hebben experts vastgesteld dat polyolen veilig zijn en dat het niet nodig is om hier een ADI aan toe te kennen.
Hoewel polyolen dus veilig zijn, kunnen ze bij overmatig gebruik een laxerend effect hebben. Deze waarschuwing vind je daarom altijd terug op het etiket van levensmiddelen die meer dan 10% polyolen bevatten.7
Tot slot
Polyolen zijn een verantwoord alternatief voor suiker en dragen bij aan het verminderen van de suiker- en calorie-inname. Leg altijd de nadruk op een gezond en gevarieerd dieet, om zo alle voedingsstoffen binnen te krijgen.
- G. Livesey, Health potential of polyols as sugar replacers, with emphasis on low glycaemic properties, geraadpleegd via https://www.cambridge.org/core/journals/nutrition-research-reviews/article/health-potential-of-polyols-as-sugar-replacers-with-emphasis-on-low-glycaemic-properties/51B0744C8573925A7A74FF2AD87429F9
- EFSA, Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to the sugar replacers xylitol, sorbitol, mannitol, maltitol, lactitol, isomalt, erythritol, D-tagatose, isomaltulose, sucralose and polydextrose and maintenance of tooth mineralisation by decreasing tooth demineralisation (ID 463, 464, 563, 618, 647, 1182, 1591, 2907, 2921, 4300),and reduction of post-prandial glycaemic responses (ID 617, 619, 669, 1590, 1762, 2903, 2908, 2920)pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC)No 1924/2006, geraadpleegd via https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/%0310.2903/j.efsa.2011.2076
- Zoetstoffen.nl, Isomalt (E953), geraadpleegd via https://www.zoetstoffen.nl/zoetstoffen/polyolen/isomalt/
- Publicatieblad van de Europese Unie, VERORDENING (EU) Nr. 1169/2011 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 25 oktober 2011 betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten, tot wijziging van Verordeningen (EG) nr. 1924/2006 en (EG) nr. 1925/2006 van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 87/250/EEG van de Commissie, Richtlijn 90/496/EEG van de Raad, Richtlijn 1999/10/EG van de Commissie, Richtlijn 2000/13/EG van het Europees Parlement en de Raad, Richtlijnen 2002/67/EG en 2008/5/EG van de Commissie, en Verordening (EG) nr. 608/2004 van de Commissie, geraadpleegd via https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32011R1169&from=NL
- K. Syed et al., Low-FODMAP Diet, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32965895/
- Health Promotion and Disease Prevention Knowledge Gateway, Acceptable daily intake of sweeteners in the EU, geraadpleegd via https://knowledge4policy.ec.europa.eu/health-promotion-knowledge-gateway/sugars-sweeteners-7_en
- EUR-Lex, Toegestane zoetstoffen, geraadpleegd via https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al21069
