Hormonen uit balans: 3 manieren die kunnen helpen

26/06/20242 minuten

Hormonen, geproduceerd door je endocriene klieren, zijn natuurlijke chemicaliën die een heleboel verschillende processen in je lichaam reguleren. Alles rondom je reproductieve gezondheid tot je eetlust, metabolisme en stemming.¹Zoals de naam al doet vermoeden, is er sprake van een hormonale disbalans wanneer er te weinig of te veel van een bepaald hormoon in je bloedbaan aanwezig is.²Of het nu gaat om pijnlijke menstruaties, acne-uitbraken, gewichtstoename of slapeloosheid, je lichaam geeft je allerlei aanwijzingen wanneer je hormoonspiegels uit balans raken.¹

In dit artikel leer je alles over de impact van een hormonale disbalans.

Wat betekent hormonen uit balans?

Voor een gezonde werking van ons lichaam (en geest) is het belangrijk dat onze hormoonspiegels in balans zijn. Dit komt omdat elk hormoon zijn eigen specifieke doel heeft en belangrijke boodschappen doorgeeft aan bepaalde delen van het lichaam.^1,2

De pijnappelklier is een klein deel van je hersenen dat het hormoon melatonine afgeeft. Dit hormoon reist door je hersenen en stuurt signalen naar je lichaam om je te laten weten wanneer het tijd is om te rusten. Je melatoninegehalte kan van nature ook stijgen tijdens de menstruatie en de zwangerschap.²

Afhankelijk van het hormoon kan zelfs een kleine verschuiving ervoor zorgen dat je de effecten op je lichaam en geest merkt. Maar een stabiele balans is natuurlijk niet altijd mogelijk.²

Hormoonspiegels schommelen van nature gedurende de maand en gedurende je hele leven. Sommige van deze veranderingen zijn tijdelijk en niets om je zorgen over te maken. Andere hardnekkiger of chronische veranderingen kunnen leiden tot aandoeningen die behandeling nodig hebben.¹

Wanneer ervaren de meeste mensen hormonale onbalans?

Een bepaald niveau van hormonale schommelingen is volkomen normaal. Enkele van de meest voorkomende momenten waarop je te maken krijgt met natuurlijke schommelingen en tekenen van een hormonale disbalans zijn:

Puberteit: tijdens de puberteit maken meisjes jaren van hormonale en lichamelijke veranderingen door die leiden tot borstontwikkeling, de ontwikkeling van schaam- en okselhaar, snelle lichamelijke groei en veranderingen in de gezichtsstructuur.³
Menstruatie: het begin van je menstruatiecyclus voorspelt een leven lang maandelijkse hormonale schommelingen. Tijdens de menstruatiefase zijn de oestrogeen- en progesteronniveaus laag. Ze stijgen tijdens de folliculaire fase tot een piek tijdens de luteale fase, voordat ze weer dalen na de eisprong. Daarna herhaalt de cyclus zich.⁴
Premenstrueel syndroom (PMS): PMS is de naam voor de verschillende lichamelijke en emotionele symptomen die je kunt ervaren in de tijd voordat je menstruatie begint. PMS treedt op wanneer je progesteronspiegels laag zijn en je oestrogeenspiegels hoog. Na je eisprong stijgt je progesteronspiegel weer en vlak voor je menstruatie daalt hij weer. Tussen 80% en 90% van de mensen die menstrueren, hebben last van PMS.^4,5,6,7,8
Perimenopauze of premenopauze: de oestrogeenspiegel begint geleidelijk te dalen in de aanloop naar de menopauze, wat veel van de veranderingen veroorzaakt die je ervaart tijdens de perimenopauze, zoals onregelmatige menstruaties.^5,9,10
Menopauze: tijdens de menopauze beginnen de eierstokken minder oestrogeen te produceren.^6,9,10

Bij alle bovenstaande voorvallen is er sprake van een voorspelbare hormonale disbalans. Maar soms zorgt je lichaam ook voor minder gebruikelijke schommelingen die meer aandacht van je arts kunnen vereisen. Deze omvatten:

Polycysteus ovariumsyndroom

In Europa wordt geschat dat 1 op de 10 vrouwen aan PCOS lijdt. Dit betekent dat ongeveer 10% van de vrouwen in Europa PCOS heeft.^11,12

Mensen met PCOS kunnen abnormaal hoge niveaus van androgenen (mannelijke geslachtshormonen) hebben. Dit veroorzaakt symptomen zoals onregelmatige menstruatie, ongewenste haargroei op het lichaam en gezicht en acne. De aandoening kan het ook moeilijker maken om zwanger te worden.^11,12

Hysterectomie

Hoewel een hysterectomie kan worden uitgevoerd zonder de eierstokken te verwijderen, kan dit leiden tot een sterke daling van de oestrogeen-, progesteron- en testosteronniveaus en zelfs een vervroegde menopauze veroorzaken.¹³

Vroege menopauze

Als je menstruatie stopt voor je 45e spreekt men van een vervroegde menopauze.¹⁴ De menopauze vóór de leeftijd van 40 jaar wordt vroegtijdige menopauze genoemd. Dit wordt ook wel vroegtijdig falen van de eierstokken of primaire insufficiëntie van de eierstokken (POI) genoemd. Vroegtijdige menopauze betekent dat de eierstokken niet goed werken, waardoor ze veel vroeger dan normaal stoppen met het produceren van eicellen.¹⁴

Soms is dit een bijwerking van een behandeling, zoals een hysterectomie. Het kan ook voorkomen dat de eierstokken natuurlijk stoppen met het produceren van normale hoeveelheden hormonen, wat resulteert in het stoppen of minder frequent optreden van menstruatie.¹⁴

Premenstruele dysforie

Net als PMS kan premenstruele dysforie (PMDD) optreden een week of twee voordat je menstruatie begint. De aandoening komt voor bij ongeveer 5%-8% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd en wordt vermoedelijk veroorzaakt door een verhoogde gevoeligheid voor hormonale schommelingen tijdens de menstruatiecyclus (vooral progesteron).^15,16

PMDD veroorzaakt echter meer ernstige symptomen dan PMS, waaronder ernstige depressie, prikkelbaarheid en spanning. Daarom moet je je arts raadplegen als je denkt dat je aan PMDD lijdt.^15,16

Lees alles over PMDD, de symptomen, diagnose en behandeling.

Symptomen van hormonale disbalans bij vrouwen

Door de tekenen en symptomen van hormonale onbalans te herkennen, kun je opmerken wanneer je eigen hormonen uit balans zijn

Maar als je weet dat er een probleem is, betekent nog niet automatisch dat je begrijpt wat dat probleem inhoudt. Daarom is het altijd een goed idee om advies in te winnen bij een professional in de gezondheidszorg als je een van de volgende symptomen ervaart die kunnen bijdragen aan hormonale onbalans:¹

Zware of pijnlijke menstruaties
Slapeloosheid en slaapproblemen
Huidproblemen
Stemmingswisselingen
Vruchtbaarheidsproblemen
Vaginale droogheid
Zwakke botten
Hoofdpijn
Onverklaarbare gewichtstoename
Laag libido

Hormonen uit balans: 3 manieren die kunnen helpen

Ervaar je symptomen die kunnen wijzen op een hormonale disbalans als gevolg van een medische aandoening zoals PCOS? Of een permanente hormonale verschuiving als gevolg van de menopauze? Praat dan met je huisarts voor medisch advies op maat.

De arts kan je vertellen welke behandelingen voor hormonale onbalans het beste passen bij jouw behoeften, waaronder hormonale anticonceptie en hormoonvervangingstherapie (HRT).^13,14

Als je je afvraagt 'hoe kan ik mijn hormonen zelf in balans brengen?', dan zijn er verschillende dingen die je naast de aanbevelingen van je arts zelf kunt doen.

Deze kunnen zijn:

Eet een uitgebalanceerd dieet: sommige opkomende onderzoeken hebben een verband gevonden tussen geslachtshormonen en het darmmicrobioom.18 Het kan dus helpen om een uitgebalanceerd dieet te eten, rijk aan gezonde plantaardige voedingsmiddelen om je darmen een handje te helpen.^{1,17,18,19,20}
Vitaminen voor hormonale disbalans:
Vitamine D. Deze cross-sectionele studie werd uitgevoerd bij 351 gezonde, vruchtbare vrouwen.20 Ze toonden aan dat hogere niveaus van vitamine D (zowel totaal als vrij) samenhangen met lagere niveaus van verschillende hormonen, zoals vrije androgeenindex, luteïniserend hormoon, testosteron en de LH/FSH-ratio.

Magnesium. In totaal werden 165 vrouwen geselecteerd voor het onderzoek. Er was een duidelijk verband tussen de hoeveelheid magnesium in het bloed en de schildklierhormonen tussen de vrouwen in de studie en de controlegroep.21

Omega 3-vetzuren. Deze meta-analyse liet zien dat het innemen van omega-3 vetzuren bij vrouwen met PCOS (polycysteus ovariumsyndroom) ontstekingsmarker CRP, oxidatieve stressmarker MDA, en hormonen luteïniserend hormoon (LH), totaal testosteron (TT), totale antioxidantcapaciteit (TAC) en geslachtshormoonbindend globuline (SHBG) significant kan verbeteren. Het had geen effect op de niveaus van glutathion (GSH), dehydro-epiandrosteron sulfaat (DHEAS), vrije androgeenindex (FAI) of follikelstimulerend hormoon (FSH).22

Er moet meer onderzoek worden gedaan naar de invloed van vitamines op hormonen en je moet altijd met je arts overleggen voordat je begint met het gebruik van nieuwe vitamine- of mineralen.
Doe regelmatig aan lichaamsbeweging: hoewel er meer onderzoek nodig is, hebben onderzoeken aangetoond dat lichamelijke activiteit kan leiden tot een daling van de circulerende geslachtshormoonspiegels. Dus als je worstelt met te hoge niveaus, kan regelmatige lichaamsbeweging nuttig zijn.23

Tot slot: ontdek wat jij kunt doen voor hormonale balans

Omdat je hormonen van nature gedurende de maand schommelen, is het niet helemaal realistisch om te streven naar een volledig hormonaal evenwicht. Er zijn echter genoeg gezonde veranderingen en toevoegingen die je in je leven kunt doen om de symptomen te verlichten als je merkt dat je hormonen uit balans zijn. Bij ernstige symptomen is het raadzaam om een afspraak te maken met je huisarts. Samen kunnen jullie de mogelijke behandelingsopties bespreken.

Bronnen

Roop, J. Hormone Imbalance - A Cause For Concern. Research Journal of Life Sciences, Bioinformatics, Pharmaceutical and Chemical Sciences. 2018. https://doi.org/10.26479/2018.0402.18.
Treasure, N-O., et al. The Perspective of Hormonal Imbalance in Humans: A Review. Acta Scientific Clinical Case Reports. 2020. https://www.researchgate.net/publication/369280663_Hormone_Imbalance_The_Serious_Health_Hazard_for_Woman.
Peper, JS., et al. The Teenage Brain. Current Directions in Psychological Science. 2013;22(2):134–9. https://doi.org/10.1177/0963721412473755.
Reed, BG., et al. The Normal Menstrual Cycle and the Control of Ovulation. Endotext. 2018. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279054/.
NHS. PMS (premenstrual syndrome). [Internet]. [Cited 2024 March 19]. 2019. https://www.nhs.uk/conditions/pre-menstrual-syndrome/
Steiner, M., et al. Hormones and mood: from menarche to menopause and beyond. Journal of Affective Disorders. 2003;74(1):67–83. https://doi.org/10.1016/S0165-0327(02)00432-9.
Gudipally PR, Sharma GK. Premenstrual Syndrome. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 2021. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560698/
Ford, O., Lethaby, A., Roberts, H., & J Mol, B. W. Progesterone for premenstrual syndrome. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012. https://doi.org/10.1002/14651858.CD003415.pub4.
Peacock K, Carlson K, Ketvertis KM. Menopause. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 2024. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507826/ .
NHS inform. Menopause. [Internet]. [Cited 2024 March 19]. https://www.nhsinform.scot/healthy-living/womens-health/later-years-around-50-years-and-over/menopause-and-post-menopause-health/menopause/.
Miazgowski, T., Martopullo, I., Widecka, J., Miazgowski, B., & Brodowska, A. (2021). National and regional trends in the prevalence of polycystic ovary syndrome since 1990 within Europe: the modeled estimates from the Global Burden of Disease Study 2016. Archives of Medical Science: AMS, 17(2), 343. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7959048/
Bozdag, G., Mumusoglu, S., Zengin, D., Karabulut, E., & Yildiz, B. O. (2016). The prevalence and phenotypic features of polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis. Human reproduction, 31(12), 2841-2855. https://academic.oup.com/humrep/article/31/12/2841/2730240
Clayton, R. D. (2006). Hysterectomy. Best practice & research Clinical obstetrics & gynaecology, 20(1), 73-87. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1521693405001203
Shuster, L. T., Rhodes, D. J., Gostout, B. S., Grossardt, B. R., & Rocca, W. A. (2010). Premature menopause or early menopause: long-term health consequences. Maturitas, 65(2), 161-166. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378512209002643
Mishra S, Elliott H, Marwaha R. Premenstrual Dysphoric Disorder. Treasure Island (FL): StatPearls. 2018. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532307/.
Hantsoo, L., et al. Premenstrual Dysphoric Disorder: Epidemiology and Treatment. Current Psychiatry Reports. 2015;17(11). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4890701/.
Neuman, H., Debelius, J. W., Knight, R., & Koren, O. Microbial endocrinology: The interplay between the microbiota and the endocrine system. 2015;39(4), 509-521. https://doi.org/10.1093/femsre/fuu010
He, S., et al. The Gut Microbiome and Sex Hormone-Related Diseases. Frontiers in Microbiology. 2021;12. https://doi.org/10.3389/fmicb.2021.711137.
Tomova, A., Bukovsky, I., Rembert, E., et al. The Effects of Vegetarian and Vegan Diets on Gut Microbiota. Frontiers in Nutrition. 2019;6. https://doi.org/10.3389/fnut.2019.00047
Chu, C., et al. Relationship Between Vitamin D and Hormones Important for Human Fertility in Reproductive-Aged Women. Frontiers in Endocrinology. 2021;12:666687. https://doi.org/10.3389/fendo.2021.666687.
Kolanu, BR., et al. Activities of Serum Magnesium and Thyroid Hormones in Pre-, Peri-, and Post-menopausal Women. Cureus. 2020. https://doi.org/10.7759/cureus.6554.
Yuan, J., Wen, X., & Jia, M. (2021). Efficacy of omega-3 polyunsaturated fatty acids on hormones, oxidative stress, and inflammatory parameters among polycystic ovary syndrome: A systematic review and meta-analysis. Annals of Palliative Medicine, 10(8), 8991001-8999001. https://apm.amegroups.org/article/view/77612/html
Ennour-Idrissi, K., et al. Effect of physical activity on sex hormones in women: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Breast Cancer Research. 2015;17(1). https://doi.org/10.1186/s13058-015-0647-3.