Meer dan 1 op 4 Nederlanders voelt zich zeer vaak gestresst, zo blijkt uit recente cijfers van juni 2024.1 Vaak stress hebben, kan voor heel wat vage klachten zorgen, zoals hoofdpijn, slaapproblemen, maag- en darmklachten en spierpijn. Bovendien kan het een grote impact hebben op je hersengezondheid. Dit kan op langere termijn voor ernstigere gezondheidsklachten zorgen. In dit artikel gaan we dieper in op lichamelijke klachten door stress en wat je ertegen kunt doen.
Wat is stress?
Stress is een natuurlijke reactie van je lichaam op situaties die spanning of druk veroorzaken. Stress is een belangrijk overlevingsmechanisme, want het maakt je lichaam klaar om te reageren op dreigende situaties. Het zorgt er dus voor dat je alert en gefocust bent, maar als het te lang aanhoudt, kan het je gezondheid en welzijn negatief beïnvloeden.
Symptomen van stress
Stress kan een breed scala aan zowel lichamelijke als mentale symptomen veroorzaken.
Lichamelijke symptomen van stress
Op lichamelijk vlak zorgt stress over het algemeen voor vage klachten, die vaak moeilijk specifiek aan stress toe te schrijven zijn. Denk bijvoorbeeld aan:
- Hoofdpijn. Spierspanning en verhoogde bloeddruk door stress kunnen leiden tot spanningshoofdpijn en migraine.2
- Oorsuizen. Stress verhoogt de spierspanning in het lichaam, inclusief de spieren rondom het oor, wat kan bijdragen aan het ervaren van oorsuizen.3
- Slaapproblemen. Stress kan zorgen voor slapeloosheid, verstoorde slaap en rusteloosheid, wat de vermoeidheid overdag versterkt.4
- Maag- en darmklachten. Stress kan de spijsvertering beïnvloeden, wat kan leiden tot maagpijn, misselijkheid, constipatie of diarree.5
- Spierpijn. Langdurige stress kan spierspanning veroorzaken, vooral in de nek, schouders en rug.6
- Hart- en vaatproblemen. Stress verhoogt de hartslag en bloeddruk, wat voor hartkloppingen kan zorgen en op termijn de kans op hart- en vaatziekten kan verhogen.7
- Verlaagde weerstand. Chronische stress kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor je vatbaarder wordt voor infecties.8
- Gewichtsschommelingen. Stress kan eetpatronen veranderen, wat kan leiden tot gewichtstoename of -verlies.9
- Huidproblemen. Stress kan huidproblemen verergeren, zoals huiduitslag, acne, eczeem, en psoriasis.10
Mentale symptomen van stress
Ook de geestelijke klachten die stress veroorzaakt, kunnen heel vaag en breed zijn. Denk bijvoorbeeld aan:
- Angst en onrust. Een aanhoudend gevoel van bezorgdheid of onrust, wat kan leiden tot overmatige piekeren en moeite met ontspannen.11
- Prikkelbaarheid en stemmingswisselingen. Stress kan je emotioneel uit balans brengen, waardoor je sneller geïrriteerd of boos raakt, of last hebt van stemmingswisselingen.12
- Concentratieproblemen. Het kan moeilijker worden om je te focussen, beslissingen te nemen of dingen te onthouden.13
- Motivatieproblemen. Je kunt een verminderd gevoel van voldoening of motivatie ervaren, zowel op het werk als in je persoonlijke leven.14
- Negatieve gevoelens. Chronische stress kan bijdragen aan gevoelens van hopeloosheid, leegte of zelfs depressie.15
- Overprikkeling. Door voortdurende spanning kun je je sneller overweldigd voelen door drukke omgevingen of veel geluiden.16
- Minder zelfvertrouwen. Stress kan je aan jezelf doen twijfelen, wat je zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde kan verminderen.17
De invloed van stress op de gezondheid van je hersenen
Zoals je hierboven bij de geestelijke symptomen al kunt zien, heeft chronische stress een aanzienlijke impact op de hersengezondheid. Als je onder constante stress bent, kan de vrijgekomen cortisol met name in je hippocampus voor problemen zorgen. Dat is het deel van de hersenen dat essentieel is voor het geheugen en het leervermogen.
Dit kan zich uiten in vergeetachtigheid, moeite met het vinden van woorden, en zelfs geheugenverlies. Stress beïnvloedt ook je concentratie en kan gevoelens van verwardheid veroorzaken, waardoor dagelijkse taken moeilijker worden. Bovendien vermindert chronische stress de neuroplasticiteit van je hersenen, wat betekent dat het moeilijker wordt om nieuwe informatie te verwerken of op te slaan.
Gevolgen van stress
We hebben stress nodig om te overleven, dus stress is eigenlijk essentieel. Er is echter een groot verschil tussen ‘gezonde’ stress en chronische of ‘ongezonde’ stress.
- Kortetermijneffecten van stress. Stress zorgt ervoor dat je hart sneller gaat kloppen, je ademhaling versnelt en je bloeddruk stijgt. Dit komt door afgifte van de stresshormonen adrenaline en cortisol. Deze reacties maken het lichaam klaar om te vechten of te vluchten, wat kan leiden tot gespannen spieren, zweten, verminderde spijsvertering en verhoogde alertheid.
- Langetermijneffecten van chronische stress. Chronische stress kan op lange termijn ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid, waaronder een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en een verstoring van het immuunsysteem.18
Wat te doen tegen lichamelijke klachten door stress?
Omdat klachten die door stress worden veroorzaakt vaak heel algemeen zijn, is het belangrijk om vooral aan je algehele levensstijl te werken. Dit zijn dingen die je kunt doen om de klachten te verminderen:
- Een gezonde levensstijl. Zorg voor voldoende slaap en eet een gebalanceerd dieet. Gezonde voeding kan je lichaam helpen om beter met stress om te gaan.19
- Voldoende beweging. Bewegen heeft een positieve invloed op veel aspecten van onze gezondheid, ook op je stressniveau.20
- Ademhalingsoefeningen. Probeer diepe ademhalingsoefeningen, zoals de buikademhaling. Dit helpt je lichaam om te ontspannen en de stressrespons te verminderen.21
- Ontspanningstechnieken. Oefeningen zoals meditatie of progressieve spierontspanning kunnen helpen om te ontspannen.22
- Slim tijdbeheer en regelmatige pauzes. Probeer je tijd effectief te plannen om overbelasting te voorkomen. Neem regelmatig pauzes tijdens het werk om stress te verminderen.23
Bekijk ook onze anti-stress tips met direct effect.
Tot slot: zoek op tijd hulp
Stress is een belangrijk overlevingsmechanisme, maar in onze huidige samenleving is het steeds meer een vloek dan een zegen. Meer en meer mensen krijgen last van chronische stress, waardoor ze ook lichamelijke klachten ervaren. Omdat chronische stress op lange termijn ernstige gezondheidsproblemen kan opleveren, is het belangrijk om op tijd professionele hulp te zoeken. Als stress lang aanhoudt, je aanhoudende lichamelijke en/of mentale klachten ervaart of een slaapstoornis hebt, is het goed om een arts te raadplegen.
- RIVM Mentale gezondheid, geraadpleegd via https://www.rivm.nl/gezondheidsonderzoek-covid-19/kwartaalonderzoek-volwassenen/mentale-gezondheid
- S.H. Schramm et al., The association between stress and headache: A longitudinal population-based study, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25480807/
- J. D. Patil et al., The association between stress, emotional states, and tinnitus: a mini-review, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37207076/
- V.L. Martire et al., Stress & sleep: A relationship lasting a lifetime, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31491473/
- P.C. Konturek et al., Stress and the gut: pathophysiology, clinical consequences, diagnostic approach and treatment options, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22314561/
- R.H. Westgaard et al., Effects of physical and mental stressors on muscle pain, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10628436/
- A. Steptoe et al., Stress and cardiovascular disease, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22473079/
- F.S. Dhabhar, Effects of stress on immune function: the good, the bad, and the beautiful, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24798553/
- H.M. Heshmati et al., Editorial: Stress-induced weight changes, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10241186/
- M.D. Sun et al., Psychosocial Stress and Mechanisms of Skin Health: A Comprehensive Update, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33400410/
- N. Daviu et al., Neurobiological links between stress and anxiety, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6712367/
- G. E. Giles et al., Stress Effects on Mood, HPA Axis, and Autonomic Response: Comparison of Three Psychosocial Stress Paradigms, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4264740/
- Q. Liu et al., Impact of Chronic Stress on Attention Control: Evidence from Behavioral and Event-Related Potential Analyses, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32929635/
- P. Morgado et al., Editorial: The Impact of Stress on Cognition and Motivation, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6308156/
- G. E. Tafet et al., The Links Between Stress and Depression: Psychoneuroendocrinological, Genetic, and Environmental Interactions, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26548654/
- C. E. Page et al., Prefrontal excitatory/inhibitory balance in stress and emotional disorders: Evidence for over-inhibition, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31377218/
- L. Goette et al., Stress pulls us apart: anxiety leads to differences in competitive confidence under stress, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25705012/
- A. Mariotti, The effects of chronic stress on health: new insights into the molecular mechanisms of brain–body communication, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5137920/
- S.S. Bin Baz et al., The Impact of a Healthy Lifestyle on Psychological Well-Being Among Saudi Adolescent Girls Attending Secondary Schools in Taif City, Saudi Arabia, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38186425/
- M. Hamer et al., Physical activity, stress reduction, and mood: insight into immunological mechanisms, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22933142/
- V. Perciavalle et al., The role of deep breathing on stress, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27995346/
- S. K. Norelli et al., Relaxation Techniques, geraadpleegd via https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513238/
- L. Hills, Time management tips, tricks, and exercises for busy medical practice employees, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23373158/
