Alles over reuma: symptomen, oorzaken en behandeling

11/07/20243 minuten

Reumatoïde artritis (RA) is een auto-immuunziekte die zwelling, pijn en stijfheid van de gewrichten veroorzaakt. Uit een rapport van het Nivel blijkt dat in 2013 ongeveer 1 op de 9 mensen in Nederland een reumatische aandoening had.¹ Er bestaat geen genezing voor RA, dus de behandeling richt zich op het beheersen van de symptomen.

In dit artikel over reumatoïde artritis helpen we je te begrijpen wat RA is, de oorzaken en hoe het kan worden behandeld. We kijken ook naar levensstijlveranderingen die mensen met reumatoïde artritis kunnen helpen.

Wat is reumatoïde artritis?

Reumatoïde artritis is een vorm van artritis. Artritis is een algemene term die wordt gebruikt om pijn, ontsteking en stijfheid in een gewricht of gewrichten te beschrijven. Er zijn meer dan 100 soorten artritis en bijna 2 miljoen mensen in Nederland hebben een vorm van reuma.^2,3

Reuma is niet hetzelfde als reumatoïde artritis. Reumatoïde artritis is een specifieke auto-immuunziekte, terwijl de term 'reuma' in de volksmond wordt gebruikt om te verwijzen naar algemene pijnen en pijn in de gewrichten. Reuma wordt niet langer gebruikt in medische diagnoses.

Bij een auto-immuunziekte zoals RA valt je immuunsysteem ten onrechte gezonde cellen aan. In het geval van reumatoïde artritis valt je immuunsysteem de bekleding van de gewrichten (synovium) aan, wat pijnlijke zwelling en stijfheid veroorzaakt. Op langere termijn kan dit ook leiden tot schade aan de gewrichten, botten en kraakbeen.⁴

Symptomen van reumatoïde artritis

RA tast meestal de gewrichten van de handen, polsen en voeten aan, vaak symmetrisch aan beide zijden van het lichaam.⁵ Bij sommige mensen kan het ook de longen, het hart, de bloedvaten en de ogen aantasten.⁴

Symptomen zijn:⁴

Gewrichtspijn - meestal symmetrisch aan beide zijden van het lichaam en vaak kloppend of pijnlijk, die erger is 's ochtends of na inactiviteit zoals een tijdje zitten
Gewrichtsstijfheid - vaak erger in de ochtend gedurende meer dan 30 minuten of na inactiviteit
Gezwollen, warme gewrichten
Gewrichtsvervorming (misvorming) als de gewrichten beschadigd zijn
Droge ogen of pijn op de borst
Meer algemene symptomen zoals vermoeidheid, koorts, zweten, verlies van eetlust en gewichtsverlies

De symptomen verschillen per persoon en sommige mensen ervaren periodes van verergering, ook wel een flare-up genoemd. Een flare-up kan op elk moment optreden, maar kan ook optreden na stress of een infectie.¹ Afhankelijk van de symptomen kunnen dagelijkse taken moeilijker worden. Soms is het nodig om de manier aan te passen waarop ze uitgevoerd worden.

Als je een van deze symptomen ervaart, raadpleeg dan je huisarts.

Wat is het verschil tussen osteoartritis en reumatoïde artritis?

In tegenstelling tot reumatoïde artritis, waarbij het immuunsysteem het eigen gewrichtsweefsel aanvalt, treedt artrose (OA) op wanneer het kraakbeen in de gewrichten verslijt, wat pijn en stijfheid veroorzaakt.⁶

Artrose is de meest voorkomende vorm van artritis. Artrose kan iedereen van elke leeftijd treffen, maar het komt vaker voor als je:^6,7

40 jaar of ouder bent - het risico neemt toe met de leeftijd.
Vrouw bent, vooral na de menopauze.
Een familiegeschiedenis van de aandoening hebt.
In het verleden gewrichtsblessures of overbelasting van gewrichten hebt gehad.
Overgewicht hebt.

Artrose kan elk gewricht aantasten. De knieën, heupen en wervelkolom worden het vaakst aangetast omdat zij het gewicht van het lichaam dragen. Je hebt ook meer kans op OA in je handen omdat je ze zoveel gebruikt in het dagelijks leven.^8,9

Wanneer een gewricht aangetast is door OA, is het kraakbeen dat de uiteinden van de botten beschermt afgesleten en schuren de kale botten tegen elkaar, waardoor gewrichten stijf, pijnlijk en krakend worden. Sommige mensen kunnen ook last hebben van zwelling. Dit kan beweging pijnlijk maken en kan aan het einde van de dag erger aanvoelen.^6,9

Hoewel er bij reumatoïde artritis ook sprake is van gewrichtspijn en stijfheid, zijn de symptomen iets anders. Hier zijn enkele van de belangrijkste verschillen tussen de twee:^4,6

Symptomen	Reumatoïde artritis	Osteoartritis
Gewrichtspijn en stijfheid	Ja, vaak in de ochtend of na inactiviteit	Ja, vaak erger aan het eind van de dag of na inactiviteit
Ochtendstijfheid	Ja, meestal langer dan 30 minuten	Ja, meestal minder dan 30 minuten
Gezwollen gewrichten	Ja	Soms
Rode, warme gewrichten	Ja	Nee
Vermoeidheid	Soms	Soms
Koorts	Soms	Nee
Gewichtsverlies	Soms	Nee

Als je RA hebt, is de kans groter dat je ook artrose ontwikkelt, omdat de ontsteking in het gewricht de gewrichtsbekleding kan vernietigen. Omdat de oorzaak verschilt tussen OA en RA, verschillen ook de behandelingsmogelijkheden tussen beide.

Wat veroorzaakt reumatoïde artritis?

De exacte oorzaak van reumatoïde artritis is onbekend. Men denkt dat het bij sommige mensen wordt uitgelokt door omgevingsfactoren, zoals tabaksgebruik of bij mensen die genen hebben waardoor ze meer kans hebben om RA te ontwikkelen.^10,11

Bepaalde risicofactoren voor het ontwikkelen van reumatoïde artritis zijn:^1,4,11

Geslacht - vrouwen hebben twee tot drie keer meer kans op RA dan mannen
Leeftijd - RA kan op elke leeftijd optreden, maar de kans dat de diagnose gesteld wordt is groter tussen 40-60 jaar
Genetica - er zijn aanwijzingen dat als je een familielid hebt met de aandoening, je ook meer kans hebt om het te ontwikkelen
Gewicht - overgewicht verhoogt het risico op het ontwikkelen van RA
Roken - er zijn aanwijzingen dat roken geassocieerd is met een verhoogd risico op het ontwikkelen van RA voor sommige individuen

Zo wordt reumatoïde artritis behandeld

Helaas is er geen genezing voor reumatoïde artritis, dus de behandeling is gericht op het beheersen van je pijn, ontsteking en andere symptomen. Het is belangrijk om vroegtijdig behandeld te worden om gewrichtsschade te voorkomen of te beperken en het aantal flare-ups te verminderen zodat je zo actief mogelijk kunt blijven.

Behandelingen omvatten voorgeschreven medicijnen om de pijn te helpen beheersen en de ontsteking aan te pakken die de symptomen van reumatoïde artritis veroorzaakt. Andere opties zijn ondersteunende behandelingen en chirurgie. Aanvullende behandelingen zijn fysiotherapie, ergotherapie en het gebruik van warmte- of ijspakkingen.

Naast deze behandelingen kun je baat hebben bij veranderingen in je levensstijl om ontstekingen te verminderen en je kans op een flare-up te verkleinen.

Volg een evenwichtig, mediterraan dieet

Hoewel het onderzoek naar voeding en RA op dit moment beperkt is, wordt aanbevolen om een evenwichtig, mediterraan dieet te volgen als onderdeel van een gezonde levensstijl. Dit is een eetpatroon rijk aan fruit, groenten, peulvruchten, vis, noten, granen, bonen en onverzadigde vetten zoals in olijfolie. Dit kan het risico op obesitas verminderen en heeft mogelijk een lager ontstekingseffect dan andere diëten.^12,13

Sommige onderzoeken raden aan om twee keer per week vette vis op te nemen als onderdeel van dit eetpatroon.^14,15 Er is echter verder onderzoek nodig om vast te stellen of er een duidelijk voordeel is voor mensen met RA. Andere bronnen van omega 3 zijn walnoten en lijnzaad.

Een gezond, evenwichtig dieet zorgt er ook voor dat je alle vitaminen en mineralen binnenkrijgt die je nodig hebt.¹⁶

Ondersteun je gewrichten door lichaamsbeweging

Fysiek actief blijven kan een uitdaging zijn tijdens een flare-up, maar de juiste lichaamsbeweging vinden kan je reumatoïde artritissymptomen en levenskwaliteit verbeteren. Regelmatige, gematigde lichaamsbeweging kan helpen om een gezond gewicht te behouden en de spieren te versterken. Dit helpt om de gewrichten te ondersteunen en je gewrichten te beschermen tegen verdere schade.

Als je merkt dat activiteiten met veel impact (bijvoorbeeld contactsporten zoals voetbal of hardlopen) consequent een flare-up uitlokken, kun je in plaats daarvan lage-impactactiviteiten proberen.

Activiteiten met weinig impact zoals zwemmen, rustig fietsen, aqua-aerobics, tai chi of yoga zijn goede keuzes als je fit wilt blijven zonder je gewrichten overmatig te belasten.¹ Als je RA hebt, kun je voordat je je inschrijft met de instructeur van de les praten om te controleren of het geschikt is.

Omgaan met stress

Stress kan de ontstekingsreactie van je lichaam aanwakkeren, wat soms een RA-opflakkering kan uitlokken.¹⁷ Leven met een langdurige aandoening zoals RA kan het stressniveau ook verhogen.

Als je RA hebt, kan het helpen om de juiste zelfzorgroutine te vinden en manieren om met de stressfactoren in het leven om te gaan. Veelgebruikte technieken om met stress om te gaan zijn praattherapieën of praten met vrienden of familie, lichaamsbeweging, leuke activiteiten doen, massage, aromatherapie, yoga en meditatie.

Vitamines en mineralen voor RA

Sommige onderzoeken suggereren dat vitamine D-supplementen gunstig kunnen zijn, hoewel de steekproeven klein waren en er meer onderzoek nodig is om het zeker te weten.^18,19,20

Vitamine D en calcium ondersteunen de gezondheid van je botten, wat relevant kan zijn als je RA hebt en steroïden gebruikt als onderdeel van je behandeling.⁴ Van oktober tot maart kunnen de meeste mensen extra vitamine D gebruiken, omdat we tijdens de wintermaanden niet genoeg vitamine D uit zonlicht halen. Sommige mensen hebben er baat bij om het hele jaar door vitamine D te slikken.^21,22

Tot slot: weet wanneer je een huisarts moet raadplegen

Reumatoïde artritis is een chronische auto-immuunziekte die het leven ingrijpend kan beïnvloeden. Er is tot op heden geen genezing voor reumatoïde artritis, maar het vinden van de juiste behandeling kan helpen bij het verlichten van de symptomen en het voorkomen van verdere gewrichtsschade. Daarnaast kunnen een gezond, evenwichtig eetpatroon, regelmatige lichaamsbeweging en manieren om met stress om te gaan ook bijdragen aan een goed leven met reumatoïde artritis.

Ervaar je symptomen van reumatoïde artritis zoals gewrichtspijn, zwelling of stijfheid? Neem dan contact op met je huisarts. Als reumatoïde artritis wordt vermoed, word je doorverwezen naar een reumatoloog voor verder onderzoek. Een vroege diagnose en behandeling zijn belangrijk om gewrichtsschade te beperken en de kwaliteit van leven te behouden.⁴

Disclaimer: het advies in dit artikel is alleen ter informatie en dient niet ter vervanging van medische zorg. Neem contact op met je huisarts of zorgverlener voordat je supplementen gaat proberen, behandelingen of remedies. Voedingssupplementen mogen niet worden gebruikt als vervanging voor een gevarieerde en evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl. Raadpleeg een zorgverlener voordat je beslissingen neemt over je gezondheid.

Bronnen

Volksgezondheid en Zorg. (z.d.). Reumatoïde artritis (RA) | Leeftijd en geslacht. VZinfo. Geraadpleegd op 11 juni 2024, van https://www.vzinfo.nl/reumatoide-artritis/Leeftijd-en-geslacht
Aletaha, D., & Smolen, J. S. (2018). Diagnosis and management of rheumatoid arthritis: a review. Jama, 320(13), 1360-1372. https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2705192
Park, J., Mendy, A., & Vieira, E. R. (2018). Various types of arthritis in the United States: prevalence and age-related trends from 1999 to 2014. American journal of public health, 108(2), 256-258. https://ajph.aphapublications.org/doi/abs/10.2105/AJPH.2017.304179
Radu, A. F., & Bungau, S. G. (2021). Management of rheumatoid arthritis: an overview. Cells, 10(11), 2857. https://www.mdpi.com/2073-4409/10/11/2857
Kung, T. N., & Bykerk, V. P. (2014). Detecting the earliest signs of rheumatoid arthritis: symptoms and examination. Rheumatic Disease Clinics, 40(4), 669-683. https://www.rheumatic.theclinics.com/article/S0889-857X(14)00070-2/abstract
Buckwalter, J. A., Saltzman, C., & Brown, T. (2004). The impact of osteoarthritis: implications for research. Clinical Orthopaedics and Related Research (1976-2007), 427, S6-S15. https://journals.lww.com/corr/abstract/2004/10001/the_impact_of_osteoarthritis__implications_for.4.aspx
Wieland, H. A., Michaelis, M., Kirschbaum, B. J., & Rudolphi, K. A. (2005). Osteoarthritis—an untreatable disease?. Nature reviews Drug discovery, 4(4), 331-344. https://www.nature.com/articles/nrd1693
Osteoarthritis [Internet]. World Health Organization; [geciteerd op 11 april 2024]. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/osteoarthritis
Versus Arthritis. Osteoarthritis (OA) [Internet]. [geciteerd op 14 maart 2024]. Available from: https://versusarthritis.org/about-arthritis/conditions/osteoarthritis/
Arthritis Foundation. Rheumatoid Arthritis [Internet]. 2021 [geciteerd op 14 maart 2024]. https://www.arthritis.org/diseases/rheumatoid-arthritis
Chauhan K, Jandu JS, Al-Dhahir MA. Rheumatoid arthritis [Internet]. PubMed. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441999/
Scheiber A, Mank V. Anti-Inflammatory Diets [Internet]. PubMed. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK597377/
Stromsnes K, G. Correas A, Lehmann J, Gambini J, Olaso-Gonzalez G. Anti-Inflammatory Properties of Diet: Role in Healthy Aging. Biomedicines. 2021 Jul 30;9(8):922. https://www.mdpi.com/2227-9059/9/8/922
Kostoglou-Athanassiou I, Athanassiou L, Athanassiou P. The Effect of Omega-3 Fatty Acids on Rheumatoid Arthritis. Mediterranean Journal of Rheumatology [Internet]. 2020 Jun 30;31(2):190–4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7362115/
Nikiphorou, E., & Philippou, E. (2023). Nutrition and its role in prevention and management of rheumatoid arthritis. Autoimmunity reviews, 103333. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1568997223000678
Covington, M. B. (2004). Omega-3 fatty acids. American family physician, 70(1), 133-140. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2004/0701/p133.html
Cutolo, M., & Straub, R. H. (2007). Stress as a risk factor in the pathogenesis of rheumatoid arthritis. Neuroimmunomodulation, 13(5-6), 277-282. https://karger.com/nim/article-abstract/13/5-6/277/229590/Stress-as-a-Risk-Factor-in-the-Pathogenesis-of
Singh Chawla S, Meena N, Garg R, Batta A, Kaur S. Assessment of Vitamin D in rheumatoid arthritis and its correlation with disease activity. Journal of Natural Science, Biology and Medicine [Internet]. 2018;9(1):54. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29456394/
Guan Y, Hao Y, Guan Y, Bu H, Wang H. The Effect of Vitamin D Supplementation on Rheumatoid Arthritis Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. Frontiers in Medicine. 2020 Oct 30;7. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmed.2020.596007/
Tv P, Kumar B, Chidambaram Y, Thangavelu S. Correlation of rheumatoid arthritis disease severity with serum vitamin D Levels. Clinical Nutrition ESPEN. 2023 Oct;57:697–702. doi:10.1016/j.clnesp.2023.08.025
Adams, J. S., & Hewison, M. (2010). Update in vitamin D. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 95(2), 471-478. https://academic.oup.com/jcem/article/95/2/471/2596417
EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). (2010). Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to vitamin D and normal function of the immune system and inflammatory response (ID 154, 159), maintenance of normal muscle function (ID 155) and maintenance of normal cardiovascular function (ID 159) pursuant to Article 13 (1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal, 8(2), 1468. https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/j.efsa.2010.1468